Prinsjesdag: belangrijkste punten uit de troonrede en begroting van VWS

Dinsdag 20 september was het Prinsjesdag waarbij traditiegetrouw de troonrede is voorgedragen door de Koning en de Rijksbegroting voor 2023 is gepresenteerd. Graag delen we met u een selectie met de meest relevante punten uit de troonrede en de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Troonrede

• Troonrede passage over de zorg

​Een belangrijke vraag voor de toekomst blijft hoe goede en persoonlijke zorg voor iedereen beschikbaar en betaalbaar blijft. Nieuwe oplossingen zijn nodig. Daarin staat het begrip passende zorg centraal. Dat betekent: voor iedereen de juiste zorg op de juiste plek op het juiste moment. Door de eerstelijnszorg van huisartsen en wijkverpleging te versterken, kunnen meer mensen dicht bij huis worden geholpen. Op basis van het Preventieakkoord blijft het kabinet sportbeoefening en een gezonde leefstijl stimuleren – voorkomen is nu eenmaal beter dan genezen. Corona is nog niet weg en het kabinet bereidt zich uiteraard voor op de mogelijkheid van een volgende pandemie.

• Belangrijkste punten Troonrede

In deze troonrede ging de meeste aandacht uit naar de omvangrijke steunpakketten (ruim 18 miljard euro) die de regering heeft aangekondigd om de koopkracht van mensen zoveel mogelijk te herstellen als gevolg van de stijgende kosten door o.a. de energiecrisis en inflatie. De steunpakketten zijn voornamelijk bedoeld voor de lage- en middeninkomens. Ook sprak de Koning al over het prijsplafond voor energie, waar nog tot afgelopen nacht over onderhandeld is. Daarnaast was er ook aandacht voor de onzekerheid die het conflict tussen Rusland en Oekraïne voor Nederland maar ook voor de Europese Unie met zich meebrengt. Rusland werd daarbij gekwalificeerd als land dat bruut geweld gebruikt. Ook besteedde de Koning aandacht aan de vertrouwensbreuk die wordt gevoeld tussen inwoners en politiek, zoals onder andere gebleken uit de toeslagenaffaire of de parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen. De regering wil ook in het komende jaar blijven werken aan herstel van vertrouwen en een open en transparante bestuurscultuur. Daarnaast noemde de Koning een groot aantal maatschappelijke of economische crises die allen de aandacht van de regering hebben: woningbouw, stikstof, toegankelijke gezondheidszorg, opvang van asielzoekers en een meer inclusieve samenleving. Daarbij werd gezinspeeld op officiële excuses voor het Nederlandse slavernijverleden. De Koning sloot af met de boodschap dat Nederland ook in het verleden door samenwerking verschillende crises het hoofd heeft weten te bieden en dat het ook voor nu de opdracht is om die gezamenlijkheid vast te houden.

• Eerste reacties

De coalitiepartijen hebben de hoop uitgesproken dat het koopkrachtpakket het vertrouwen in de politiek gedeeltelijk zal herstellen en benadrukken dat dit het grootste pakket is wat ooit met Prinsjesdag is gepresenteerd. Vanuit de oppositie is kritisch gereageerd op de plannen van het kabinet en stellen dat de koopkrachtmaatregelen te laat zijn gekomen. Vanuit de SP wordt o.a. gepleit voor lagere kosten voor brandstof en boodschappen, snellere huurverlaging en het afschaffen van het eigen risico in de zorg. GroenLinks vindt de plannen mooi, maar nog niet concreet genoeg. Tenslotte wordt er ook veel gesproken over de protesten en het boegeroep in de straten van Den Haag, die aangeven dat er ook veel onvrede is over de huidige koers van de regering. Komende dagen krijgt de Tweede Kamer de kans om te reflecteren op de gepresenteerde begrotingen in de zogeheten Algemene Politieke Beschouwingen. In de komende maanden zullen de begrotingen van de verschillende departementen behandeld worden.

Begroting VWS

• Zelfstandige klinieken worden genoemd op pagina 90 i.r.t. arbeidsmarkt;
• Zelfstandige behandelcentra worden genoemd op pagina 173 i.r.t. de uitvoering van het zorgstelsel;

Hieronder een overzicht van de belangrijkste punten voor VWS. De gehele miljoenennota vindt u hier.

1. Betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg
Ook in de toekomst moet iedereen gebruik kunnen maken van de zorg. Het is een grote opgave om de zorg betaalbaar en van goede kwaliteit te houden. Onder meer omdat mensen steeds ouder worden en dus langer een beroep doen op de zorg. Alleen meer geld of meer zorgpersoneel is niet de oplossing. Nu gaat namelijk al 13% van het nationale inkomen naar de zorg. En 1 op de 6 mensen werkt in deze sector. Daarom wil het kabinet dat de zorgpartijen meer gaan samenwerken, en de beperkte capaciteit van de zorg beter verdelen. De afspraken hierover staan in het onlangs afgesloten Integraal Zorgakkoord (IZA).

In 2023 trekt het kabinet € 300 miljoen uit voor het uitvoeren van de afspraken in het IZA en worden specifieke middelen beschikbaar gesteld voor verschillende thema's uit het IZA en de betrokkenheid van gemeenten. In het IZA staan afspraken met zorgpartijen over onder andere:

• (regionale) samenwerking tussen gemeenten en onder meer de huisartsenzorg en de geestelijke gezondheidszorg;
• het verbeteren van de organisatie van de basiszorg, waaronder de wijkzorg;
• digitalisering en betere uitwisseling van patiëntgegevens.

2. Zorgpremie en zorgtoeslag gaan omhoog
In 2023 gaat de premie van de basisverzekering met ongeveer € 11 per maand omhoog. Hierdoor wordt de totale zorgpremie in 2023 gemiddeld € 137 per maand. Dit is nodig omdat de kosten van de zorg ook stijgen. Onder meer door loonstijgingen, inflatie en meer vraag naar zorg. Deze stijging heeft geen gevolgen voor de toegankelijkheid van de zorg. Uiterlijk in november 2022 stellen de zorgverzekeraars hun definitieve premie vast.

3. Zorgtoeslag stijgt mee
Om lage- en middeninkomens te compenseren voor de hogere kosten, stijgt de zorgtoeslag naar € 154 per maand. Het kabinet heeft voor 2023 de zorgtoeslag voor een keer extra verhoogd om de algemene koopkracht te verbeteren. 

4. Ouderen helpen langer thuis te wonen
Het aantal ouderen neemt verder toe, en veel van hen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. En regie houden over hun leven. De zorg en ondersteuning voor deze mensen moet in de toekomst blijven passen bij wat zij willen. En zo georganiseerd zijn, dat het aan de veranderende zorgvraag voldoet. 

5. Geld voor zelfredzaamheid, geschikte woningen en digitale innovaties
Het kabinet trekt € 280 miljoen uit voor het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor ouderen (WOZO). Dit geld gaat onder meer naar het ondersteunen van de realisatie van geclusterde woonvormen, zodat ouderen die dat willen langer in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. Het doel van de ondersteuning is, stimuleren dat ouderen:

• langer thuis kunnen wonen;
• langer zelfredzaam blijven;
• en daarbij meer gebruik kunnen maken van technische innovaties.

6. Beter voorbereid zijn op een volgende pandemie
Een van de belangrijkste plannen van het kabinet is om klaar te zijn voor een eventuele pandemie. Om dat voor elkaar te krijgen, zijn er verschillende maatregelen. Hiervoor is in 2023 € 200 miljoen beschikbaar. De belangrijkste maatregelen zijn:

• Meer opleidingsplekken voor infectieziektebestrijdingsartsen bij de GGD.
• Oprichting van de Landelijke Functionaliteit Infectiebestrijding (LFI), die bij een (volgende) pandemie de coördinerende rol op zich kan nemen bij de bestrijding.
• Kennis- en innovatieprogramma’s op het gebied van virusverspreiding en ventilatie.
• Investeren in ICT en informatievoorziening, om goed zicht te kunnen houden op (potentiële) pandemieën. 

7. Subsidie voor opleiding acute zorg
Als de nood hoog is, is er snel extra zorgpersoneel nodig. Daarom moeten er voldoende flexibel inzetbare medewerkers zijn. In 2022 is er nog voor 800 studenten plek om de opleiding Basis Acute Zorg te volgen, die zij dan in 2023 afronden. 

8. Meer aandacht voor (mentale) gezondheid, preventie en sport
Het kabinet wil een gezonde leefomgeving en leefstijl stimuleren. Doel is om een fitte en veerkrachtige samenleving te krijgen, waarin mensen minder snel ziek worden. En ouderen lang gezond blijven. Hiervoor maakt het kabinet in 2023 € 90 miljoen vrij. 

Via het Nationaal Preventieakkoord streeft het kabinet naar de Gezonde Generatie in 2040. Dit wil het kabinet onder meer bereiken door:

• extra in te zetten op het tegengaan van overgewicht;
• het aantal rokers te verminderen;
• problematisch alcoholgebruik terug te dringen.

Daarnaast komt er extra aandacht voor mentale gezondheid en meer focus op sport en bewegen. Doel is dat in 2040 75% van de mensen minstens 2,5 uur per week beweegt. Nu is dat minder dan 50%. Om dit te bereiken, wil het kabinet onder andere meer doelgroepen bereiken en sporten en bewegen voor iedereen toegankelijk maken. Bijvoorbeeld via buurtsportcoaches. Daarnaast zet het kabinet in op:

• het versterken en behouden van een sterke sportsector;
• het bevorderen van kansengelijkheid in de sport;
• het vergroten van de maatschappelijke waarde van topsport.

Vanuit het Nationaal Sportakkoord worden hierover afspraken gemaakt met de sportsector en gemeenten. Mensen die dat nu al doen, kunnen zo blijven sporten en bewegen. En een nieuwe groep mensen wordt hierdoor gestimuleerd om te gaan sporten en bewegen.

Analyses in de media

• Analyse Volkskrant: Rijksbegroting 2023: de chaos regeert
• Analyse Trouw: Met miljarden euro's is het vertrouwen in het kabinet niet opeens terug
• Analyse AD: Wat deze Prinsjesdag ons oplevert weet niemand
• Analyse Telegraaf: Begroting van 2023 zal nog talloze keren worden aangepast
• Analyse NRC: Vertrouwen? Rutte gaat er niet om ‘bedelen’
• Analyse NRC: Haastig geld uitgeven is nu de standaard voor het kabinet
• Analyse NRC: Voor armere groepen kan de rekening nog steeds (snel) hoog oplopen
• Opinieartikel NRC: Kabinet repareert koopkracht met ondoordacht haastwerk
• Analyse FD: Het kabinet heeft eindelijk zijn plannen rond, maar zoekt nog de miljarden

Interviews in de media

• Interview Mark Rutte (Volkskrant): ‘We kunnen de problemen met koopkracht niet oplossen, wel dempen’
• Interview Mark Rutte (Trouw): ‘Het kabinet kan niet alle problemen oplossen’
• Interview Mark Rutte (AD): Politiek kan problemen niet wegtoveren
• Interview Mark Rutte (FD): Premier Rutte wil 'niet bedelen' om vertrouwen
• Interview Rob Jetten (AD): ‘De tijd van goedkoop gas komt niet terug’
• Interview Karien van Gennip (Volkskrant): ‘Nivelleren is noodzaak, onze maatschappij is uit balans’
• Interview Marnix van Rij (FD): 'Zuidaspartners gaan nu ook een beetje normaal belasting betalen'
• Interview Sigrid Kaag (NU.nl): 'Kabinet is niet in paniek, maar zit rationeel in de wedstrijd'